Be Frank! Volg jij de ontwikkelingen of ontwikkel jij jezelf?

Door de robotisering en de toegenomen levensverwachting verandert er veel op de arbeidsmarkt. Een life long employment maakt plaats voor wisselende functies en carrières bij verschillende organisaties. Welke rol spelen organisaties in deze ontwikkeling en wat wordt er van medewerkers zelf gevraagd? Maartje Burghoorn, arbeids- en organisatie- en personeelspsycholoog legt uit.

Wat is de stand van zaken op de arbeidsmarkt?

Maartje Burghoorn: “We zien het al een tijd aankomen en sommige bedrijven ontwikkelen nieuwe initiatieven, maar de meeste organisaties en werknemers steken nog steeds hun kop in het zand als het over hun toekomst op de arbeidsmarkt gaat.  Ik durf te stellen dat het vijf voor twaalf is. De robotisering en kunstmatige intelligentie dringen naast de industrie ook diep door in de ondersteunende dienstverlening. Het raakt niet alleen laaggeschoold werk, maar ieder niveau.  Denk aan het werk dat baliemedewerkers, chauffeurs, accountants, verpleegsters en tussenpersonen verrichten. Het aantal werkende dat zonder vast contract werkt groeit hard. Tel daarbij op de versobering van ons sociale vangnet en de vraag of we de AOW kunnen blijven opbrengen, en je ziet dat de werknemer behoorlijk in het nauw komt te zitten.

De transformatie van de arbeidsmarkt gaat in deze vierde industriële revolutie ontzettend snel. Maar hoe snel en hoe veel impact het op onze maatschappij heeft, is lastig te voorspellen. Grofweg kun je twee stromingen onderscheiden: Medestanders van Facebook-oprichter Mark Zuckenberg en technologische ondernemer Elon Musk denken dat de technologisering ervoor zal zorgen dat lang niet iedereen straks nog een baan zal hebben. Zij  pleiten daarom voor een basisinkomen.

Een tweede stroming meent dat robotisering vooral het soort werk dat we doen drastisch verandert. Ik denk dat zij een goed punt hebben. We gaan anders werken, zullen veel meer dan nu switchen van functie en werkgever. Banen zullen verdwijnen, en er zullen nieuwe banen bij komen.”

Wat houdt dit concreet in voor organisaties en werknemers?

Maartje Burghoorn: ”Dat werknemers zich echt bewust moeten worden van hun menselijk kapitaal, dat wil zeggen van vaardigheden die een computer niet kan. Dan hebben we het over de ‘21th century skills’ zoals ons vermogen tot creativiteit, kritisch denken, samenwerken, ICT vaardigheden, mediawijsheid en communiceren. Van werknemers wordt daarnaast gevraagd hun kennis up-to-date te houden door ‘life long learning’. Maar ook moeten ze nog meer dan nu, op hun gezondheid letten. Door de ontwikkelingen op medisch gebied zullen we langer leven en zullen we langer moeten werken. In een flexibele arbeidsmarkt houd je dat alleen vol als je fit genoeg blijft en genoeg voldoening haalt uit het werk dat je doet.

Organisaties staan aan de andere kant voor de uitdaging om snel te schakelen willen ze succesvol blijven. Zijn ze niet op tijd met digitalisering en robotisering, dan lopen ze een nauwelijks in te halen achterstand op. Organisaties zullen daarom voortdurend streven naar een arbeidspopulatie die flexibel en up-to- date is.”

Hoe kun je je voorbereiden op die veranderingen?

Maartje Burghoorn: “Door je als werknemer bewust te zijn van je kwetsbare positie en je eigen verantwoordelijkheid voor je carrière. De app FRANK is een heel handig hulpmiddel dat speciaal hiervoor ontwikkeld is. De app stelt een paar keer per week vragen op het gebied van zelfverkenning (wie ben ik, wat wil  ik, waar krijg ik energie van), werkbeleving (hoe vind ik het bij mijn huidige werkgever) en reflectie en feedback op jouw skills. Vragen die je hele loopbaan actief blijven, aangezien de antwoorden afhankelijk zijn van je levensfase en opgedane ervaringen. Als werknemer ga je met de FRANK-app actief aan de slag. Het mooie is dat je eigen ontwikkelvraag vanzelf helder naar boven komt drijven en je je strategie voor je loopbaan kan gaan bepalen. Dat kan bijscholing, omscholing, coaching of een gesprek met de leidinggevende zijn. Maar ook dat bijvoorbeeld je gezondheid een ontwikkelpunt is als je erachter komt dat het een belemmering vormt in je baan. Het is ook zeker niet zo dat je loopbaan altijd een stijgende lijn moet hebben. Het kan ook juist inzicht geven om een stapje terug of een stap opzij te doen of dat je iets oppakt wat je altijd al hebt willen doen. Werkbeleving zal ook een steeds grotere rol in onze lange loopbaan gaan innemen. Met FRANK zorg je als werknemer dat je voorbereid bent en kunt schakelen als het nodig is. En niet, zoals we nu zo vaak zien, pas als na een gedwongen stilstand vanwege een burn-out, ziekte of ontslag.”

 Organisaties komen er zo wel makkelijk van af…

Maartje Burghoorn: ”Het is zeker zo dat er een groot gedeelte op het bord van de werknemer ligt, maar organisaties kunnen het zich ook niet veroorloven om achterover te leunen. Immers: zonder goede medewerkers, geen succes. Ze zullen daarom hun best moeten blijven doen om aantrekkelijk te zijn voor nieuwe werknemers en te investeren in de ontwikkeling van hun huidige werknemers. Als gevolg van hun bewustwording van hun positie op de arbeidsmarkt zullen werknemers steeds kritischer worden bij welke werkgever ze willen werken. Dus het moet wel blijven klikken tussen organisatie en werknemers.

We zien dat de activiteiten die organisaties nu ontwikkelen voor hun werknemers, denk aan fitness- of health programma’s, learning acedemy’s, coaching, voor de lange termijn niet echt iets opleveren. Na een opleving van een maand of drie gaat iedereen weer over tot orde van de dag en zakt het geleerde weg. Dat moet anders. Binnen organisaties zou een continue dialoog tussen werkgever en werknemer over beider rollen moeten zijn: waar gaat de organisatie heen en hoelang voegt de werknemer met zijn talenten nog iets toe. Kan en wil de werknemer daarin mee, wat heeft hij/zij nodig?” Ook hier biedt FRANK handvaten: organisaties hebben inzicht in geanonimiseerde gegevens van de werkbeleving, vitaliteit en drijfveren van haar werknemers. Het is ontzettend belangrijk om het welbevinden van de werknemers continue te monitoren en te kunnen interveniëren. Alleen op die manier krijgt een organisatie een groep medewerkers die zich maximaal zullen inspannen, dwz die zich blijven ontwikkelen en die langer gezond en productief blijven.